Categorie archief: Literatuur

Boek van het jaar

Familie, Literatuur

Soms moet je geduld hebben. Het jaar is bijna voorbij en eindelijk is daar het boek dat mij van de sokken blies. De beesten van debutant Gijs Wilbrink.

Laat ik beginnen met een rijtje.
Alles smelt van Lize Spit, Alleen met de goden van Alex Boogers, De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld. Titels die je meesleuren in prachtig vertelde familieverhalen. Met een scherpe rand en ongemak, om het woord van Rijneveld te lenen.
En nu is daar Gijs Wilbrink met De beesten over de familie Keller. Grimmig, maar o zo mooi.

Wat ik eerst moet vertellen over Tom Keller is het eerste hoofdstuk, een titel die je als lezer meteen uitdaagt. En dan die eerste zin van het boek, een schets van een leven waar we nog niks van weten, maar waaraan je niet meer kunt of wilt ontsnappen.

Ik wil niet veel zeggen, maar volgens mij ging het al mis met Tom Keller toen die twee ooms hem ’s nachts meenamen naar het bos en hem dingen lieten doen die een jongen van negen nog lang niet zou moeten doen.

Hier is een verteller aan het woord die terugkijkt op een lange geschiedenis van een asociale familie. De gebroeders Keller wonen ergens voorbij de IJssel in een afgelegen huis zonder gordijnen, want er komt toch niemand langs. Bovendien, niemand zal het in zijn hoofd halen om naar binnen te gluren. De Kellers hebben namelijk een lange kerfstok die de dorpsbewoners op grote afstand houdt. Dat de ogen van de broers wijd uiteen staan komt regelmatig terug. Net als doorlopende wenkbrauwen een fysiek kenmerk dat weinig goeds beloofd, alhoewel de oudste broer zijn geld verdient met eerlijk werk. De andere twee stropen ongegeneerd, intimideren een ieder die op hun pad komt en dat zijn nog de lichtste misdragingen.

Maar eerst gaan we een Utrechts kraakpand binnen met Isa, een studente kunstgeschiedenis die vooral bezig is met blowen, punkmuziek, drinken en haar vriendin Evra. Los wil ze komen van haar achtergrond, maar als ze bericht krijgt dat haar vader is verdwenen keert ze terug om hem te zoeken.

Meer vertellen is niet verantwoord. Lees zelf wat er is mis ging met Tom. Hoe alles in elkaar grijpt, wie er vertelt en waarom en wie er nog meer vertelt. Waarom de oudste broer uit beeld is, de confrontatie met het kwaad. Ervaar zelf de geur van een vochtig bos, de ongewassen kleren, de gekookte aardappelen en de damp van het kwaad, in de taal van Gijs Wilbrink, een Schrijver.

Ps. Op dit moment is het boek nog niet in onze collectie, nog even geduld, maar zodra het boek er is, kun je het via deze link reserveren

Onze verloren harten

Literatuur, Young Adult Books

De ouders van Celeste Ng zijn eind jaren 60 van Hong Kong naar de VS verhuisd. Dat ze in de loop van jaren geconfronteerd is met haar “anders zijn”, ligt voor de hand, maar de aanleiding voor Onze verloren harten ligt in het jaar 2016. Eigenlijk was ze een boek aan het schrijven over een moeder, een zoon en haar kunstenaarschap. Met op de achtergrond Trump, gezinnen die aan de grens uit elkaar werden gerukt en de corona epidemie waar Aziaten de schuld van kregen, veranderde haar verhaal.

De economie van de VS herstellende van een enorme crisis. Een crisis waar China de schuld van kreeg. De regering besluit tot extreme maatregelen. Amerikanen van Chinese afkomst, en daarmee eigenlijk iedereen die een Aziatisch uiterlijk heeft, worden gedwongen trouw te zijn aan de vlag. Onder een nieuwe wet, PACT, krijgen de autoriteiten veel ruimte om het leven van deze inwoners aan banden te leggen. Je kunt zonder veel aanleiding opgepakt worden, boeken in bibliotheken worden uit de collectie gehaald en kinderen van Aziatische inwoners kunnen zonder pardon weggehaald worden en bij “patriottische” gezinnen worden ondergebracht.

Met deze dreiging op de achtergrond probeert Ethan zijn 12-jarige zoon Bird op te voeden en veilig te houden. De moeder van Bird is 3 jaar eerder van de een op de andere dag uit hun leven verdwenen om haar gezin veilig te houden. Zij is van Chinese afkomst en erger, ze heeft een gedichtenbundel gepubliceerd waar de strofe “onze verloren harten” uit komt. Die zin wordt gebruikt door mensen die zich verzetten tegen de overheid.

Als Bird 15 is, gaat hij op zoek naar zijn moeder. Halverwege het boek verandert het perspectief en lees je het verhaal van Margaret. Ondergedoken, afhankelijk van goedwillende inwoners is ze uit het zicht gebleven van de overheid. Ze heeft die jaren gebruikt om via een netwerk van bibliotheken, de verhalen op te tekenen van ouders die rouwen om hun kind dat is weggehaald door de autoriteiten.

De kracht van het verhaal ligt erin dat alles wat ze schrijft meer dan plausibel is. Antidemocratische krachten worden na de bestorming van het Capitool sterker. Boeken worden op dit moment uit de collecties van scholen en bibliotheken gehaald. Het anti-Aziatische is aan de orde van de dag.

De actie die Margaret jarenlang heeft voorbereid en waarmee het boek eindigt is van een grote schoonheid. Of de actie iets verandert in de autocratische maatschappij die de VS zijn geworden, wordt in het midden gelaten. Het is van levensbelang om verhalen te vertellen. Met die boodschap laat de schrijfster je achter, somber gestemd en tegelijk ook geraakt.

De fabriek van klootzakken

Literatuur, Spionage, Tweede Wereldoorlog, , ,

Het is 1974 als Koja terugblikt op zijn leven dat begint in 1909 in een van de Baltische staten. Het verhaal vertelt hij aan medepatiënt Basti, een hippie vol geloof in liefde en harmonie. Ze liggen allebei in een ziekenhuis. Koja heeft een kogel in zijn kop en je moet tot het eind van dit vuistdikke boek wachten om te horen hoe die daar is terechtgekomen.

De broers Hub en Koja Solm groeien op tijdens de Russische Revolutie. Hub heeft als oudste grote invloed op de gevoelige en artistiek aangelegde Koja. Als hun ouders de wees geworden Ev opnemen in het gezin, verandert dat vooral Koja’s jonge leven. Ev is een vrijmoedig meisje en geeft kleur aan de dagen. Beide broers ontwikkelen gevoelens voor hun zus, een voorbode van wat gaat komen.

Wanneer de nazi’s aan de macht komen, sleept Hub Koja mee en treden ze toe tot de SS. Waar Hub een overtuigde nazi is, probeert Koja vooral verantwoordelijkheid te ontlopen, niet overtuigd van de ideeën van het Nationaal Socialisme. Maar in een oorlog, de fabriek uit de titel, houdt niemand schone handen. Wonderlijk genoeg overleven alle drie de oorlog, waarna de broers terechtkomen in de pas opgerichte spionagedienst van de jonge Bondsrepubliek. Een dienst die voornamelijk gerund wordt door ex-nazi’s.

Hier komt het verleden van Chris Kraus om de hoek kijken. Hij kwam erachter dat zijn grootvader, met wie hij een warme band had, bij de Totenkopf Kommando heeft gediend, het onderdeel van de SS dat verantwoordelijk was voor de concentratiekampen. Hij heeft zich tien jaar lang verdiept in zijn familiegeschiedenis en daar voor zijn familie een boek over geschreven. In De fabriek van klootzakken heeft hij deze geschiedenis verweven met het verbijsterende gegeven dat na de oorlog nazi’s met steun van de geallieerden een geheime dienst konden oprichten en de oprichting van de staat Israël, het schuldgevoel van de Duitsers.

Kraus heeft een fantastisch boek geschreven over afschuwelijke gebeurtenissen die hij op wonderlijke wijze weet te kruiden met een ironische pen. Wat een rijkdom aan gedachten en ideeën strooit hij over je heen tijdens het lezen. De schrijver laat zien hoe vloeibaar moraliteit is, hoe iedereen kan veranderen in een klootzak. Een liegende klootzak als Koja, die ondanks zijn vreselijke daden duidelijk probeert te maken dat hij ook lief kan hebben en dat zijn daden daardoor te verklaren zijn. Zijn medepatiënt Basti lijdt zo onder het levensverhaal van Koja dat hij er psychisch aan ten onder gaat. Daarmee staat Basti voor de lezer van dit boek, want uiteindelijk praat Kraus tegen de lezer.

Qua reikwijdte en thema vergelijkbaar met Het achtste leven van Nino Haratischwili. Ook al zo’n meesterwerk.

Interview met Chris Kraus over zijn boek.

Zie mij graag

Literatuur

Sarah Meuleman en Lize Spit moeten vroeger van hetzelfde Vlaamse water hebben gedronken. Beide schrijfsters hanteren een scherpe pen waarmee ze complexe psychologische romans schrijven die krassen maken op je ziel. Zie mij graag is de derde roman van Meuleman die debuteerde met De zes levens van Sophie.

Een welhaast vast thema van Meuleman is de confrontatie met het verleden dat de hoofdpersonen aangaan. Lieve heeft in Amsterdam een bestaan opgebouwd als influencer op de sociale media. In dit verhaal gaat Lieve terug naar haar geboorteplaats Damme, vlak over de Nederlandse grens.

Ze wil de waarheid achterhalen over een noodlottige avond waarbij de toen 11 jarige Lieve haar onderbeen kwijtraakte in een auto-ongeluk. Die avond vierde haar vader een feest vanwege zijn succes als schrijver. Maar wie zaten er in de auto naast haar vader en Lieve zelf? Margot, de 16 jarige zus van Lieve, die haar probeert te beschermen tegen de wereld? De 18 jarige, aantrekkelijke Daphne die iets met de vader lijkt te hebben en die na die avond spoorloos is?

Lieve post haar zoektocht naar de waarheid op haar account en ziet het aantal volgers omhoog schieten. Margot komt door haar pillengebruik in de problemen in het ziekenhuis waar ze werkt. Meuleman vlecht heden en verleden in elkaar en als lezer kruipt dit verhaal, met de nodige suspense, onder je toch al bekraste huid tot de waarheid zich openbaart in de laatste pagina’s van dit boek. Meuleman doet het weer.

De andere Amerikanen

Literatuur, , ,

Nora krijgt bericht dat haar vader is overleden. Hij is midden in de nacht aangereden op een kruispunt in een klein plaatsje vlakbij het Joshua Tree National Park in Californië. Voor dood achtergelaten op het asfalt van de Highway 62. De politie probeert te achterhalen wie hem heeft aangereden. Dit lijkt het begin van een thriller, maar deze roman is veel meer dan een whodunnit.

Het slachtoffer, Driss, is met zijn vrouw vijfendertig geleden Marokko ontvlucht omdat hij vreesde voor zijn leven. In de Mojave woestijn begint hij een donutwinkel. Na verloop van jaren breidt hij de winkel uit naar een diner. Ze krijgen twee dochters, de oudste ogenschijnlijk gesetteld en Nora. Zij probeert als componist voet aan de grond te krijgen en is de spil in dit verhaal.

Nora keert in shock terug naar haar geboorteplaats om haar moeder bij te staan. De drie vrouwen gaan elk op hun eigen manier om met het verdriet. Nora gelooft niet dat de aanrijding een ongeluk is. Haar zus wil verder en Maryam, de moeder, verwerkt het verdriet in stilte.

Laila Lalami is geboren in Rabat en kwam op haar 24e naar de VS waar ze professor creative writing is aan de Universiteit van Californië in Riverside. De oorspronkelijke titel The Other Americans geeft beter weer wat een van de thema’s in dit prachtige boek is, het alledaagse, sluimerende racisme. Dat schreeuwt de schrijfster niet van de daken, maar wordt subtiel verweven in het verhaal, dat wordt verteld door meerdere personages in korte hoofdstukken. Toch geeft Lalami elk personage diepgang omdat ze iedereen ruimschoots de tijd geeft in het boek. Van de enige getuige van het incident, die zich niet durft te melden bij de politie omdat hij illegaal is, tot de zwarte politievrouw die de zaak onderzoekt. Dat uiteindelijk de toedracht van de aanrijding boven water komt is belangrijk voor het verhaal, maar ondertussen heb je een wonderlijk mooi en goed geschreven verhaal gelezen over familie, rouw, liefde en alledaags racisme. Een absolute aanrader, ook voor thrillerliefhebbers.

Beklemmend

Literatuur, ,

Laat de wereld achter van Rumaan Alam wordt verfilmd, maar daar zou ik niet op wachten. Alam vertelt een beklemmend verhaal over een wit gezin dat afreist naar een luxe en afgelegen huis op Long Island om vakantie te vieren.

Als hun eerste vakantiedag bijna ten einde loopt wordt er aangebeld. Meteen schiet de stress Amanda en Clay in het lijf. Wie belt er zo laat aan? Op de stoep staan de zwarte, wat oudere eigenaren van het huis. In deze scene laat Alam meteen zien wat een goede schrijver hij is.

Het ongemak van deze ontmoeting spat van de bladzijden. Dit ongemak blijft door het hele boek door sudderen. De eigenaren vragen of ze binnen mogen komen. In Manhattan is de stroom uitgevallen en hun tweede huis lijkt een veilige haven.

In het huis is nog wel stroom, maar tv en internet werken niet, zodat niet duidelijk wordt wat er aan de hand is. Een aantal gebeurtenissen verhogen de spanning. Alam beschrijft de gedachten van de zes bewoners en neemt daar de tijd voor. Gedachten die botsen met sociale conventies, alleen de kinderen lijken oprecht. Dat doet hij fantastisch, alle menselijke tekorten komen op de keukentafel, het epicentrum van dit boek. Met een alwetende verteller die slechts hier en daar wat los laat, weet je als lezer slechts weinig meer dan de personages, behalve dan dat er iets goed mis is in het oosten van de VS.

De rustige manier van vertellen, het gebrek aan actie en het open einde zal niet iedereen aanspreken, maar wat heeft Alam een mooi en rijk boek geschreven. Hij roert op bijna nonchalante wijze thema’s als racisme, klasse en gezinsleven aan en dwingt de volwassenen hun tekortkomingen onder ogen te zien. En dan is er nog die apocalyps (?) op de achtergrond.

Niet doodgaan, daar ging het om

Literatuur,

Voor iemand die in het dagelijks leven ladders mijdt, is Zuurstofschuld een duizelingwekkend verhaal over het beklimmen van bergtoppen en een vriendschap.

Walter, de schrijver van het verhaal, komt tijdens zijn studie Lenny tegen. Lenny is al jong bevangen door klimkoorts. In hun studentenstad beklimt hij de pijlers van een brug, als voorbereiding op het grote werk. Tussen de twee ontstaat een vriendschap en voor je het weet ben je met ze in de Alpen. Lenny klimt voor, Walter volgt. Hun vriendschap is hecht, gesmeed door het gezamenlijk klimmen*. Wat de vriendschap karakteriseert is deze passage:
“Mensen die samen kunnen zwijgen hebben vertrouwen in elkaar, het allergrootste vertrouwen. Zodra ze gaan praten is er iets mis.”
Als Lenny een relatie krijgt en de bergen achter zich laat, voelt Walter zich verlaten. Hij blijft doorklimmen, het liefst zoekt hij in zijn eentje de weg naar boven.

Heijmans heeft een prachtig boek geschreven, parels van zinnen, ijzingwekkende scenes, de romantisch heroïek die Walter en Lenny de bergen opdrijft, de kritiek op het bergtoerisme (de been there, done that mentaliteit). De bergen beschreven, waar je gedachten krimpen naarmate de lucht ijler wordt.

Met als hoogtepunt het stuk waar de oudere Walter, opgesloten in een klein koepeltentje met een medeklimmer, een dagenlange storm moet zien te overleven. Je zit als derde persoon in dat tentje, dat is de kracht van Heijmans.

Walter: Al mijn bergen hadden me laten gaan.

*Verderop in het boek wordt verteld dat een dergelijke band het klimmen kan hinderen omdat je te veel om de ander geeft en die niet in gevaar wil brengen.

Het Verre Veld

Literatuur,

Door Cecile Steenwijk

Ik zal gelijk maar opbiechten dat ik geen expert ben op het gebied van de wereldpolitiek. Laat staan, de situatie in Kasjmir (India), van pak en beet dertig jaar geleden. En dat het daar vanaf de jaren 40 al onrustig is. En hoe actueel het onderwerp nog steeds is, waar de rechten van minderheden door de overheid nog steeds onder druk staan en waar de pers tot op de dag van vandaag nog steeds wordt geweerd *.

De Indiase schrijfster Nadhuri Vijay vond dat het tijd werd een tijdsbeeld te schetsen middels deze debuutroman. En dat is mijn inziens goed gelukt. Hoewel ik niet als zodanig van de politieke onrust op de hoogte was, geeft het boek goed de sfeer weer van deze onrustige Indiase regio.

Het verhaal is niet autobiografisch, maar duidelijk te merken is wel de Vijay haar eigen indrukken en ervaringen hierin heeft verwerkt. Met name in de hoofdpersoon van het boek, Shalini. Als twintiger begint zij een zoektocht naar Bashar Ahmed, waarvan de relatie tussen hem en Shalini’s moeder lang onduidelijk blijft in het verhaal, maar die je als lezer snel zelf invulling geeft.

Hoofdstukken over herinneringen uit Shalini’s jeugd en Bashar Ahmed en die van haar zoektocht in de tegenwoordige tijd, wisselen elkaar moeiteloos af. Als lezer heb je totaal geen moeite om te schakelen bij het omslaan van een nieuwe bladzijde en een nieuw hoofdstuk. Wat vooral opvalt is de beeldschone manier waarop Vijay haar verhaal ‘aankleedt’ met veel details, waardoor je als lezer India als het ware wordt ingezogen en een niet stereotyperend beeld van dit diverse land te zien krijgt. Het moet voor Ronald Vlek een feestje zijn geweest dit boek uit het Engels te mogen vertalen.

* Radio-interview met Marten van den Berg – Ambassadeur in India

Het museum van verbroken beloftes

Historisch, Literatuur,

Door Ineke van Erp

Wat een mooie gedachte. Een museum in Parijs waar mensen voorwerpen kunnen brengen met een verhaal over een verbroken belofte. En dit verhaal vertellen ze zelf. Een voorwerp aan dit museum schenken is een manier om te gaan met iets wat is misgegaan in je leven. Achter het glas van de vitrines vermengen zich jaloezie, woede, verlangen, teleurstelling en verdriet.

De romanticus in mij hoopte op mooie verhalen achter de voorwerpen in dit museum. Het gaat echter vooral over de verbroken belofte in het leven van de curator van het museum, Laure Carlysle. Je gaat terug in de tijd, Praag 1985, het leven achter het IJzeren Gordijn tijdens de Koude Oorlog. Laure werkt er als nanny. Ze ontmoet de dissidente muzikant Tomas en wordt verliefd. De liefde bloeit op in de beklemmende wereld van overheidscontrole, verklikkers, telefoontaps, en arrestaties zonder aanklacht. Er is ondergronds verzet, vormgegeven in muziek, theater en poppenspel. In deze wereld raakt Laure verzeild door haar liefde voor Tomas. Maar op haar werk verkeert zij in een andere wereld, haar werkgever is werkzaam voor de inlichtingendienst. Althans, dat denk je. Wat is waar en wat is niet waar? Overal zijn spanningen en bovenal twijfel. Is Tomas de persoon die Laure denkt dat hij is? Wie is nou eigenlijk te vertrouwen?

Ik heb het boek een paar keer weggelegd omdat het zo’n ongemakkelijk beklemmend gevoel geeft. Het is geschiedenis, maar zeer recent! Zo lang is het toch niet geleden? We hebben het hier over Tsjechoslowakije in de periode net voor de Fluwelen revolutie in 1989.  Onder het communistische regime had de bevolking weinig vrijheden.

“Hier is wat geschreven is door de autoriteiten de waarheid, ook al weet iedereen dat het niet klopt, inclusief de autoriteiten zelf”. 

Ook al speelt in dit boek een liefdesverhaal, het gaat vooral over twijfel, schuldgevoel, hoop, onderdrukking, leugens, vergiffenis, bedrog en straf. Eén zin blijft me bij:

“Het virus van angst suisde door haar aderen”.

Dit is een verhaal dat onder je huid gaat zitten.

De kindertrein

Historisch, Italiaanse literatuur, Literatuur, Ontroerend, Psychologische romans, , ,

“Ik woon elders maar dit is mijn stad,” antwoord ik, en ik verbaas me hoe makkelijk de waarheid is. Dit zegt Amerigo aan het einde van het boek maar er gaat heel wat aan vooraf.

De Kindertrein is een ontroerend verhaal over hechting en onthechting. We schrijven Italië 1946 en de 8-jarige Amerigo telt schoenen. Een gave schoen: een punt. Nieuwe schoenen: een bonuspunt. Een schoen met een gat: een punt aftrek en geen schoenen: nul punten. Hij heeft nooit schoenen van zichzelf gehad.

Hij raapt lompen, moet naar buiten als Capa ‘e fierro komt en zich met zijn moeder in de kamer opsluit. Een vader heeft hij niet. Volgens zijn moeder is dat een geweldige man die naar Amerika is vertrokken om fortuin te maken. En dan komen de treinen! Mama Antonietta gaat met Amerigo naar de communisten om hem in te schrijven voor de treinen.

De communistische partij organiseert iets dat geschiedenis zal schrijven. Communiste Maddalena belooft Amerigo dat hij plezier zal hebben en dat families uit Noord- en Midden-Italië hem zullen behandelen als hun eigen kind. Ze krijgen eten, schoenen, kleding en verzorging. Het is niet te bevatten voor Amerigo en de praatjes die er in zijn steeg gaan zeggen hele andere dingen. Dat ze (de kinderen) verkocht gaan worden aan Amerika of naar Rusland om in ovens gestopt te worden. Of dat alleen slechte kinderen met de trein gaan en dat moeders de goede bij zich houden.

Aangekomen in het noorden krijgt hij het mooiste kado van zijn leven, een viool. Dit hartverscheurende boek van Viola Ardone heeft mijn hart gestolen. Wie weet straks ook dat van jou. Reserveren kan meteen vanaf hier …