Tagarchief: Friesland

En onthutsende familiegeschiedenis

Anita Terpstra wist niet meer van het dorp Harkema dan dat haar grootouders er waren geboren. Ze dook de archieven in en kwam daar met een onthutsend verhaal over zeven familiegeneraties weer uit tevoorschijn. Zo ontdekte ze dat spitkeet een ander woord is voor plaggenhut. Tegenwoordig is de Spitkeet een openluchtmuseum waar men kan ervaren onder welke omstandigheden de mensen woonden en leefden in dit Friese dorp. Tot halverwege de twintigste eeuw had men plaggenhutten, kippenhokken en holwoningen als onderdak. Zelfs als verblijfplaats voor een dier waren de holen nauwelijks goed genoeg.

Met soms wel veertien kinderen was de gezinssamenstelling groot en de kindersterfte hoog. Aan deze verpauperde regio, waar de grond weinig vruchtbaar was, werd door overheid en kerk nauwelijks enige aandacht geschonken. De werkloosheids- en criminaliteitscijfers lagen hoger dan elders in Friesland en het was armoede troef in dit heidegebied. De Harrekieten stonden bekend als een eigenzinnig volkje dat moest opboksen tegen het (voor)oordeel van messentrekkers, vechtersbazen, alcoholisten en onbetrouwbaar werkschuw tuig.

Door de erfenis uit vroeger jaren is Harkema nog steeds een berucht dorp. Maar de bewoners wisten zich in twee eeuwen grotendeels aan de armoede te ontworstelen. Tegenwoordig heeft het dorp enige landelijke bekendheid door de successen van de plaatselijke voetbalvereniging Harkemase Boys. In 2003 werd de club zelfs kampioen van de landelijke hoofdklasse in het amateurvoetbal.

Met het boek ‘Al mijn moeders’ wil Anita Terpstra haar voorouders eren en een plaats in de geschiedenis geven. Moeders die het ene kind na het andere baarden en keihard werkten. Hun inspanningen brengt de schrijfster voor het voetlicht en hun levens moeten aan de vergetelheid worden ontrukt, zo lezen we in het nawoord. Door gedegen onderzoek te paren aan een vlotte schrijfstijl, is ze daar ruimschoots in geslaagd.

Friesland op de Kaart

Kaart van Fryslân
Kaart van Fryslân

Afgelopen donderdagmiddag was het zover: de lancering van de website ‘Friesland op de kaart’. Tresoar, het collectieve geheugen van Fryslân bewaart in zijn depots 30.000 meter aan boeken en documenten over onze provincie.

Een belangrijk onderdeel van dat materiaal is de grote kaartencollectie. Kaarten verbeelden het landschap door de eeuwen heen en zijn een belangrijke bron voor lokale en regionale geschiedenis. In samenwerking met DeeEnAa, dat het online platvorm FrieslandWonderland beheert, is een deel van die kaarten op een nieuwe innovatieve manier beschikbaar gesteld.

Daarbij zijn er twee dimensies aan toegevoegd: de lokale dimensie en de tijd-dimensie. Dankzij het project Fryslân op de Kaart wordt een grote hoeveelheid historisch kaartmateriaal ontsloten en gepresenteerd. Voor iedere Friese plaats is een uniforme serie kaartfragmenten gemaakt. Ruim 270 historische kaarten kunnen, meer of minder transparant getoond worden in Google Maps en of Google Earth. Je ziet dus de oude kaart bovenop de situatie zoals die nu is en door de kaart meer transparant te maken zie je het verschil met hoe het ooit was.

Neem vanaf hier meteen een kijkje op de site en verwonder je over de mogelijkheden.

Fryslân Lêst Syn Toppers

Vrijdag 9 april start de campagne Fryslân Lêst Syn Toppers (FLST), gericht op mensen die zelden of nooit Fries lezen. Op de campagne website www.flst.nl staat een overzicht van alle activiteiten. Tijdens de 10 maanden durende campagne zullen achtereenvolgens vier boeken centraal staan, die goed leesbaar zijn en in hun tijd het nodige stof deden opwaaien. Het eerste boek dat onder de aandacht gebracht wordt is “Frijende kikkerts” van Hylkje Goïnga. De bus van It Fryske Boek trekt vrijdag door de provincie om gratis exemplaren van dit boek uit te delen aan ieder die een kikker meeneemt – in wat voor vorm dan ook.

Het boek “Frijende kikkerts” was destijds – het boek verscheen in 1986 – heel populair, maar is nu alleen nog antiquarisch te krijgen. Gelukkig is Tresoar samen met DBNL bezig oude Friese boeken te digitaliseren en beschikbaar te stellen. Op 9 april, tegelijk met de start van FLST, is de presentatie van www.sirkwy.nl, de nieuwe literaire website van Tresoar. Op deze website staan al zo’n 80 boeken, in eerste instantie klassiekers en/of boeken die een literaire prijs hebben gekregen, zoals ‘De gouden swipe’ van Abe Brouwer, ‘Feroaring fan lucht’ van Rink van der Velde en ‘De smearlappen’ van Anne Wadman. En ‘Frijende kikkerts’ uiteraard. De komende jaren worden er meer romans toegevoegd en daarnaast kinderboeken en poëzie. Slechts weinig auteurs weigeren hun toestemming, en dan betreft het meestal boeken die nog in de boekhandel verkrijgbaar zijn of die binnenkort herdrukt worden. Behalve de volledige teksten van de boeken vindt u op Sirkwy.nl ook informatie over schrijvers, recensies, verhalen, foto’s en reacties van lezers.

Mocht u onlangs een e-reader aangeschaft hebben of overwegen dit te gaan doen, dan kunt u op Sirkwy dus terecht voor gratis Friestalige vulling van dit apparaat!

Friese historie online

Geïnteresseerden in de Friese literatuur en -cultuurgeschiedenis hoeven niet meer voor elk boek de gang naar Tresoar te maken. Steeds meer standaardwerken over de Friese geschiedenis zijn volledig opgenomen in de Digitale Historische Bibliotheek Friesland, bereikbaar op www.wumkes.nl. Dr. Geert Aeilco Wumkes (1869-1954) was bibliothecaris van de Provinciale Bibliotheek van Friesland, die sinds 2002 onderdeel uitmaakt van Tresoar.

De boeken zijn als pdf-bestand beschikbaar en kunnen dus van het computerscherm worden gelezen, maar ze kunnen natuurlijk ook op een e-reader worden gezet.

Op het moment van schrijven staan 78 titels online, waaronder pareltjes als:

Een fragment uit dit laatste boek:

Tallooze insecten zwermen en gonzen in de verkwikkende warmte, die de late zomermiddag voor ’t eerst weer sedert vele, vele dagen verspreidt. Zoo naderen wij, stil en dankbaar, het lang ontbeerd genot in volle teugen genietend, het punt, waar bij de gunstig gelegen en anders druk bezochte, maar heden nagenoeg verlaten herberg Heidewoud verschillende wegen in allerlei rigtingen uiteenloopen. Heidewoud is een der middelpunten van het bosch. Men kan er ook logies bekomen en, bij langer of korter oponthoud, vanhier het woud doorkruisen. Wij vertoeven er niet, al ziet het er uitlokkend genoeg uit. Den tijd, die ons rest, hebben wij te veel noodig. (blz. 120)

Uit: Wandelingen door Friesland
Joure

De Rotterdamse doopsgezinde predikant Jacobus Craandijk (1834-1912) was een van de bekendere Nederlandse wandelaars uit de negentiende eeuw. Zijn beroemde ‘Wandelingen door Nederland’ werden verlucht met litho’s van de hand van de kunstschilder Pieter Adrianus Schipperus (1840-1929).